Decentralisaties
Grote verwachtingen
“Als we dat hadden geweten” is in menig opzicht een verbijsterend boek over tien jaar decentralisaties in het sociaal domein. Er waren indertijd grote verwachtingen van en ook wel bedenkingen bij. Zorg en ondersteuning moesten beter aansluiten bij wat mensen nodig hebben, de hulp moet gedemedicaliseerd, mensen moesten meer op elkaar betrokken raken (Burgerkracht! Eigenkracht! Samenkracht!) en o ja, het moest ook nog goedkoper. Alle reden, zou je zeggen, om in alweer een kroonjaar de stand van zaken op te maken. Daarom is de claim op het achterplat opmerkelijk: “Deze journalistieke verkenning is de enige evaluatie van tien jaar decentralisaties”. Nou ja…
Interviewen
Heel goed dus dat in elk geval Piet-Hein Peeters en Marcel Ham op pad zijn gegaan om direct betrokkenen te interviewen. Bestuurders, onderzoekers en adviseurs, ervaringsdeskundigen, sociaal werkers… Steeds vragen Peeters en Ham wat er is terechtgekomen van de beloftes van toen. Integraler kunnen werken, zorg en ondersteuning nabij de gebruikers organiseren, meer ruimte voor de professionals én meer ruimte voor de burgers.
Weinig kritisch
Verbijsterend is niet dat de dealmakers van toen vaststellen dat ze te weinig kritisch waren – bijvoorbeeld op de grote bezuiniging waarmee het rijk zijn verantwoordelijkheden over de schutting gooide. Want het zijn de klassieke valkuilen. Onterecht optimistisch zijn over de slaagkansen, het eigen kunnen overschatten, blind zijn voor wat je niet goed kunt… Wel verbijsterend: zou er dan niemand een premortemanalyse hebben gemaakt – waarom zal dit zeker gaan mislukken? (Denk bijvoorbeeld aan risicoklassiekers als gebrek aan geld, tijd en organisatiekracht en een overdosis bestuurlijke ijdelheid.) En wat kunnen we nu al doen om dat te voorkomen? En als zo’n premortem wel is gemaakt, is die dan wel serieus genomen?
Stuklopen
Verbijsterend vind ik ook het hardnekkige streven naar integraliteit in de uitvoering – en dan stuklopen op de schotten, kokers, sectoren waaruit de overheid is opgetrokken en waarin het uitvoerende veld zich spiegelt. Zo’n integraliteitswens gaat uit van de gedachte dat je alles in één hand hebt, quod non. Het ligt veel meer voor de hand om uitvoeringsactiviteiten zo goed mogelijk te integreren, want in systeemintegratie zijn we best goed. Dat vraagt wel dat je de samenwerking organiseert door die te belonen. Dat vraagt regelarme uitvoeringszones zodat het gemakkelijker wordt tijd, geld en arbeidskracht te delen in plaats van elkaar te beconcurreren. En dat je voortdurend verbeteringsgericht leert van wat je doet.
Idee zoek
Maar het integreren van uitvoerende activiteiten heeft pas echt zin als er een integrale vraag aan ten grondslag ligt. Een vraag waarin iedereen zijn belangen kan projecteren, zonder daarmee de vraag voor de anderen stuk te maken. En dat is misschien wel het allerverbijsterendste – zowat iedere geïnterviewde zegt dat in de decentralisaties de individuele hulpvraag centraal is komen te staan, terwijl de gemeenschap toch de inzet was. Het brengen van samenhang in participatie, zorg en ondersteuning, in het versterken van de sociale basis waar onze levens op zijn gebouwd, ons sociale ecosysteem zoals Jos van der Lans dat in zijn interview noemt. Dat centrale idee is al snel zoekgeraakt, onder meer door de angst dat hulpbehoevenden tussen wal en schip zouden vallen. Een versplinterde uitvoering is het gevolg.
Premortem
Iedereen is ontevreden. Start daarom nooit een groot proces met de gedachte: dat lukt ons wel. Doe een premortem, neem die heel serieus. Dit boek laat zich lezen als een groot pleidooi daarvoor.
Jeuk
Gelijkspel Welk nummer me een naargeestiger jeuk bezorgt weet ik niet – Do they know it’s christmas van Band Aid, of We are the world van USA for Africa. Het is zo’n beetje gelijkspel, of misschien toch het brainchild van Bob Geldof, vanwege de stompzinnige titel. De...
Dwars
Moeilijk In “Stuurloos – wegwijzers voor een land op drift” beschrijft Kustaw Bessems indringend hoe moeilijk we het vinden tegen te spreken en tegengesproken te worden. En wat daarvan de gevolgen zijn. Grote en kleinere voorbeelden komen langs. De Toeslagenaffaire....
Wil
Weg “Waar een wil is, is een weg.” Dat hoor je nou nooit als de samenwerking van een leien dakje gaat. Je zegt het om iedereen aan te sporen een tandje bij te zetten als de problemen zijn uitgegroeid tot een rijstebrijberg. Of als opgeluchte constatering achteraf, als...
Luisteren
Katterig We hadden veel werk gestoken in een offerte en pitch aan de opdrachtgever en zijn secondanten. Diep ademhalen en daar gingen we, en het duurde niet lang of ik zag dat de man niet zat te luisteren maar zich door een grote stapel te ondertekenen stukken heen...
Uitvoerende
Duplo Wie weleens voorleest weet dat je niet kunt volstaan met het simpelweg oplezen van de woorden. Nu ja, het kàn wel, maar de kans is groot dat je gehoor al snel afhaakt: boeit niet. Monotoon voorgelezen worden de woorden al gauw een drone, de spanning verdwijnt,...
Vaart
Negende Van alle beoefenaars van de negende kunst zijn André Franquin en Jean Giraud (a.k.a. Gir, a.k.a. Moebius) me het dierbaarst. Moest ik naar dat onbewoonde eiland, dan stopte ik hun werk in mijn koffer en verzaakte ik alle andere tekenaars die me lief zijn. Want...
Van waarde
Vanzelf Vanzelfsprekend aan procesmanagement is dat niks eraan vanzelf spreekt. Wat processen zijn en wat procesmanagement is, de plek en het belang van procesmanagement in de organisatie of de waardeketen, de reputatie van de aanpak en zijn uitvoerder – alles moet...
Mijlpaal
Op touw Vandaag bestaat OIO op de kop af 25 jaar. Op donderdag 6 mei 1999 tekenden Marie-Josée en ik ons vennootschapscontract. Daarmee formaliseerden we een samenwerking die we in de zomer van 1998 besloten op touw te zetten. Marie-Josée is er niet meer, ze is...
Proceskwaliteit
Opties Doordat we een proces met methoden, technieken en instrumenten kunnen ontwerpen en besturen, maken we het ontwikkelbaar. We kunnen dan immers een gesprek voeren over de kwaliteit van ontwerp en besturing, om die zo nodig te verbeteren. Dat roept de vraag op,...