Globaal
“Wat is het werkelijke effect op het milieu globaal gezien als we een uur lang het licht uitdoen?”, vraagt “bigmomma2” op de website goeievraag.nl. Een lastige vraag, want “het milieu” is nogal breed en wat bedoelt ze eigenlijk met “globaal”? Gaat het haar om een ruwe schatting van het werkelijke effect, wil ze de gevolgen over de duim hebben berekend? Of wil ze inzicht in de effecten op mondiale schaal, eh, ik bedoel: wereldwijd?
Vermoedelijk het laatste – want wie het werkelijke effect wil weten zal met een benadering geen genoegen nemen. Bovendien heeft “globaal” in de betekenis van wereldwijd voet aan de grond gekregen in de Nederlandse taal. Steeds als ik het woord globaal tegenkom (een globaal oordeel, globaal denken, de globale opwarming) vraag ik me daardoor af: heb ik te maken met een anglicisme of niet? Van het Genootschap Onze Taal mag het, maar ik vind het lelijk en bovendien onnauwkeurig.
Maken
Ook maken we in het Nederlands steeds vaker een beslissing, dan dat we die nemen. Dat mag van het Genootschap dan weer niet, maar goedkeuring lijkt me een kwestie van inburgering, dus tijd. Het is in mijn ogen een minstens net zo lelijk anglicisme als globaal (en “een beslissing maken met globale effecten” is nog lelijker). Maar het geeft wel nauwkeurig weer dat je een besluit en de totstandkoming ervan in elkaar kunt zetten, dat je eraan kunt knutselen en dat het daarmee bestuurbaar is.
De inzet van procesmanagement leidt uiteindelijk tot een besluit om iets te doen of te laten – en als het een goed besluit is, heeft het draagvlak en draagkracht, zodat het ook wordt uitgevoerd. Hoe maak je een goed besluit? Hoe richt je een proces in, zodat er een goed besluit uit komt rollen?
Valkuilen
Veel literatuur komt neer op tips om bekende (sociaal-)psychologische valkuilen te vermijden, zoals onze neiging te denken in resultaten in plaats van mogelijkheden, meer aandacht te besteden aan wat onze mening onderstreept in plaats van ondergraaft, en onterecht optimistisch te zijn over de juistheid van onze afwegingen. Chip en Dan Heath hebben het onlangs in hun boek Decisive nog eens mooi op een rijtje gezet. En uit die literatuur kun je afleiden dat het basisritme van veel methoden van procesmanagement beslist verstandig is: zorg voor een speelveld met spelers in soorten en maten, geef ze duidelijke spelregels mee, produceer veel variatie in oplossingsrichtingen, onderzoek die op hun werking en effecten, en streep dan de minder gewenste af.
Acceptatie
Veel onderzoek en mechanismen die de Heath-brothers beschrijven, lees je ook elders (bijvoorbeeld bij Kahneman en Hertz). Dat had wat mij betreft wel minder gekund en in plaats daarvan hadden ze meer aandacht mogen besteden aan wat ze nu bijna terloops ter sprake brengen: we vinden het doorgaans belangrijker hoe een besluit tot stand is gekomen dan hoe de gevolgen ervan zijn verdeeld. Niet alleen helpt dat bij het ontmythologiseren van de win-winbenadering (want zou die opgeld doen, dan was het onderscheid niet relevant geweest). Het laat ook zien dat procesmanagement een aanpak is met morele dimensies, dat je met procedures die als rechtvaardig worden ervaren kunt sturen op de acceptatie van (vervelende) uitkomsten en dat die acceptatie een bijzondere vorm van draagvlak en draagkracht is.