Calorieën
Het is een winter van niks. Maar de tuinvogels maken het voer dat in de pergola hangt in ijltempo soldaat. Gratis calorieën immers. Bijna gratis dan, want de sperwer heeft ook kennis van deze cafetaria. Elke soort gaat daar anders mee om. De specht is er zo vandoor, de heggenmus zoekt beschutting en de toch wat ielige pimpelmezen 
blijven nota bene het langst onverstoorbaar aan de feeders hangen. Het risicovolle verlangen van de sperwer, door Koos van Zomeren omschreven als “de wereld vereenvoudigen door haar op te eten”, betekent kennelijk niet voor elke vogel hetzelfde.
Risicoflectie
Een risico is dus geen ding, maar een sociaal construct. Ik lees het terug in de ISO-31000-definitie van risico: “het effect van onzekerheid op doelstellingen”, waarin elk zelfstandig naamwoord voor meerdere uitleg vatbaar is. Dan kan het helpen om risico door de verschillende brillen te kijken die Carsten Busch aanreikt in zijn boek “Risicoflectie – perspectieven op risicodenken en -management”. Uitgebreid en goed gedocumenteerd (en bovendien door Vakmedianet mooi uitgegeven met de terechte allure van een handboek) introduceert Busch tal van brillen om naar risico te kijken – zoals getal, gevoel, tijd, gedrag, complexiteit, cultuur, ethiek. En vanuit elk van die perspectieven ziet risico er weer net even anders uit.
Stiel
Busch’ boek stond onlangs centraal op een congres, met sprekers die waren gevraagd om een bijdrage vanuit een specifieke bril. Mij was gevraagd om iets te zeggen vanuit het perspectief van organisaties. Als eerste kwam bij me op dat mijn stiel niet risico- maar procesmanagement is. Ook dat is een andere bril. Dat bleek toen ik las hoe Busch zijn boek begint: “Risico draait om onzekerheid over de uitkomsten van toekomstige gebeurtenissen. Die willen we graag beheersen en het liefst kunnen sturen.” Vanuit procesmanagement bekeken ben ik geneigd te zeggen: “Die willen we het liefst beheersen maar kunnen we op z’n best sturen.” Het lijkt een nuance, maar beheersen gaat over een – gewenste – causale relatie tussen handeling en effect, en sturen is als draaien aan het stuurwiel in een auto: afhankelijk van de context heb je te maken met over- of onderstuur en komt er techniek en gevoel aan te pas om uit te komen waar je wilt.
Invullen
Risicomanagement is in organisaties dan ook vaak een procesmanagementvraag – want hoe krijg je het nou voor elkaar dat het in zijn effecten een vanzelfsprekend onderdeel wordt van eenieders handelen, en dus niet alleen van de risicomanager van dienst. En hoe zorg je ervoor dat het niet klaar is met het invullen van risicoformulieren en het opleveren van risicorapportages, maar dat iedereen zich ervoor inspant om bedoeling en effect van zijn of haar handelen te laten samenvallen?
Verkoop
Het begint er volgens mij mee te respecteren dat risicodenken en -management niet voor iedereen hetzelfde betekenen. En dat het dus geen zin heeft om louter eenvormige oplossingen op te leggen. Begin met een vraagstuk neer te leggen waarin alle spelers hun belangen kwijt kunnen zonder dat ze die van de anderen kapot maken. Dus bijvoorbeeld niet: hoe voorkomen we rode cijfers? En wel: hoe kunnen we onze kerntaak blijven vervullen? Ook risicomanagement verkoop je het best als elke speler de gelegenheid heeft, dat te laten aansluiten bij diens eigen beeld en voorstelling. Dat is een prima startpunt om het omgaan met risico’s als samenwerking te organiseren.
Een mooi 2024 voor iedereen!