“Omdat ze er zijn”
George Mallory verdween in de jaren ’20 van de vorige eeuw op de flanken van de Mount Everest. In een interview voorafgaand aan de toppoging die hij met Andrew Irvine ondernam gaf Mallory op de vraag waarom hij bergen beklom het beroemd geworden antwoord: “Omdat ze er zijn”.
Bart Vos claimde in 1984 als eerste Nederlander op het dak van de wereld te hebben gestaan. Hij had door omstandigheden geen topfoto als bewijs, maar werd op zijn woord geloofd. Mariska Mourik, die als cameravrouw mee was, trok de claim van Vos in twijfel. Zij schreef “Eén meter Everest”, waarin zij met feiten en cijfers aantoonde dat Vos onmogelijk op de top had kunnen staan. Met anderen schreef Vos het “Witboek Everest”, waarin hij met feiten en cijfers aantoonde dat hij wel degelijk de top had bereikt.
Kerstmis ’68
Tijdens Kerstmis 1968 cirkelden Borman, Lovell en Anders, de bemanning van de Apollo 8, om de maan. De missie was een groot succes, een triomf van stoutmoedige planning en innovatieve techniek. Beroemd werd de missie echter vooral door de “Earthrise” foto van de aarde die opkomt boven de maanhorizon. Die bracht indringend over hoe klein en kwetsbaar de aarde is, en gaf daarmee de opkomende milieubeweging een grote steun in de rug.
Duiding
Beide verhalen laten zien dat resultaten in de vorm van feiten en cijfers pas relevant worden door hun duiding. Wie een gebeurtenis duidt vraagt niet alleen: “wat deed je?”, maar ook: “wat wilde je ermee bereiken?” en: “waarom deed je het?”. Dat zijn creatieve vragen, die tal van mogelijkheden en zienswijzen aan bod laten komen en daarom bij uitstek passen bij het vermogen tot meervoudig kijken, dat een procesmanager goed moet hebben ontwikkeld.
Good sportmanship
De claim van Vos verwijst naar het idee van de bergbeklimmer als een sportman naar oud Brits model. Die gedraagt zich naar de ongeschreven regels van good sportsmanship en kun je dus op zijn woord geloven. Het idee van Mourik lijkt eerder te zijn: een bergbeklimmer is ook maar een mens. Eerst zien, dan geloven!
Het probleem met Vos’ good sportsmanship is dat het naar zichzelf verwijst. Mijn claim is betrouwbaar omdat ik een sportman ben. Een aanvullend en naar gezag verwijzend criterium is hooguit: ik ben al jaren een sportman. Mourik gebruikt de feiten en cijfers echter om dat gezagscriterium onderuit te halen.
Met de aarde terug
Al in 1963 definieerde Kennedy de criteria voor een succesvol VS-ruimtevaartprogramma: zet voor het eind van de jaren ’60 een mens op de maan en haal hem veilig weer terug. Hij wilde daarmee ondermeer aantonen dat het kapitalisme superieur was aan het communisme, en beter in staat om uitwerking te geven aan het idee dat de mens grenzen wil verleggen. Waarom willen we de ruimte verkennen? Omdat die er is! Een sterk en samenbindend idee in een land waarin pionieren van oudsher hoog staat aangeschreven. Een idee, zo sterk en breed dat de bemanning van de Apollo 8 zich kon permitteren voor de maan te gaan en met de aarde thuis te komen.