Gert van der Kolk - 06 51050119 info@oio.nl

PDF

Vleiend

In een mooi interview in Vrij Nederland noemt columniste Sheila Sitalsing premier Mark Rutte een procesmanager. Het is geloof ik niet vleiend bedoeld…

Het gaat als volgt. Sitalsing mist “de bezieling” in het kabinet. “Ik zou af en toe een verhaal van Rutte willen horen over waarden en moraal, maar dat zit er niet in. Hij is er allergisch voor.” Rutte, vervolgt ze, “…is de man zonder eigenschappen genoemd. Hij zal wel opvattingen hebben, maar hij weet ze goed te verbergen. Hij heeft een bijna technocratische blijmoedigheid: we gaan wat dingen uitvoeren (…) Hij is een procesmanager. Dat is waarschijnlijk wel wat we nodig hebben om al deze hervormingen door te voeren, maar er mag best wat meer bevlogenheid zijn.”

Vergelijking

Van een vergelijking mag je de termen omdraaien. Eerst maar eens: wat maakt Mark Rutte tot een procesmanager? Dit vis ik uit het voorgaande op: technocratisch, blijmoedig, hervormingen en doorvoeren. Als competentieprofiel misschien wat mager, maar het kan. Ik mag aannemen dat een procesmanager doorgaans wordt benaderd vanwege zijn deskundigheid en vermogen een benadering met een optimaal rendement te kiezen. Het helpt als hij onverwoestbaar optimistisch is over de slaagkansen om een idee te ontwikkelen, een obstakel uit de weg te ruimen of een complex besluit te organiseren. Dat zijn immers de aangrijpingspunten voor procesmanagement, dat dus ook altijd over hervormingen gaat. En aan het einde van de dag wil de opdrachtgever resultaat zien, dus het helpt als de procesmanager op doorvoeren van vernieuwingen is gericht.

Omdraaien

En dan, de vergelijking omdraaiend: wat maakt een procesmanager tot Mark Rutte? Puttend uit de woorden van Sitalsing zou je denken dat het dan gaat om verborgen gebreken. Dan zou hij een man zonder eigenschappen zijn, met verborgen opvattingen, te weinig bevlogenheid en een allergie voor waarden en moraal. Zou het?

Een procesmanager wil graag de waarden en moraal leren kennen van met wie hij te dealen heeft. Dat vertelt hem immers, waarom zij erop staan hun standpunten te hebben, en werpt dus ook licht op bewegingsruimte. Zijn opvattingen over waarden en moraal van procesdeelnemers zal hij allicht niet uitventen – want anders wordt hij partij in plaats van katalysator. Moet er meer bevlogenheid zijn? De procesmanagers die ik ken zijn doorgaans juist schaamteloos loyaal aan en enthousiast over de ideeën en doelen die zij voor hun opdrachtgevers proberen te realiseren. Het tegendeel van de gereserveerdheid en afstandelijkheid die doorgaans met technocraten worden geassocieerd.

Houding

Een man zonder eigenschappen dan – wat moeten we ons daarbij voorstellen? Terug naar de bron: de grote, gelijknamige, onvoltooide roman van Robert Musil over de achternaamloze Ulrich, door zijn vriend Walter een “man zonder eigenschappen” genoemd want: “Bij hem zal altijd een mogelijke samenhang pas beslissen over wat hij van iets vindt. Niets ligt voor hem vast. Alles is tot verandering in staat, is deel in een geheel (…).” Bij Musil gaat het over een levenshouding tegenover de complexiteiten van de moderne wereld. Voor een procesmanager zou dat een houding tegenover complexe werkvraagstukken kunnen zijn, waardoor hij bevlogenheid kan combineren met effectiviteit.

Tot besluit de man zonder eigenschappen zelf: “En opeens moest Ulrich zichzelf (…) met een glimlach bekennen dat hij ondanks alles toch wel een karakter was, ook zonder er een te hebben.” Een paradoxale formulering waar een beetje procesmanager wel wat mee kan.

———————

Het interview met Sitalsing is van de hand van Greta Riemersma en verscheen in VN van 4 maart 2015; de citaten uit De man zonder eigenschappen van Robert Musil komen uit het eerste deel, p.85 resp. p.194-5, in de vertaling van Ingeborg Lesener