Gert van der Kolk - 06 51050119 info@oio.nl

PDF

Maakbaarheid

Het geloof in de maakbaarheid van de samenleving lijkt volop terug, maar is wel van kleur verschoten. Ooit geloofden we vooral dat de overheid de samenleving kon maken, door verstandig beleid en behendige social engineering (zoals spreiding van kennis, macht en inkomen). Tegenwoordig vinden overheden het vooral een taak van de burgers, die verondersteld worden er door hun “eigenkracht” en “samenkracht” voor zichzelf en met elkaar het beste van te maken.

Producent

Maar hoe doe je dat, ergens het beste van maken?  Het is natuurlijk niet toevallig dat kranten, tijdschriften en het internet vol staan met verhalen van mensen die, voor zichzelf, samen, of “samen voor ons eigen” huizen bouwen, energie opwekken, zorg arrangeren, auto’s delen, … Bij alle verscheidenheid hebben zulke verhalen gemeen, dat het vaak fascinerend complex blijkt om zelf de taken te verrichten en arrangementen te maken die voorheen door anderen (veelal: de overheid) werden gedaan. Wie van consument producent wordt, moet nadenken over vragen als: waarom wil ik dit, wat wil ik dan bereiken, wanneer ben ik tevreden, wie moet dan waar over besluiten, aan welke regels moet ik voldoen? En in een proces van divergeren, exploreren en convergeren komt men dan tot een hanteerbare oplossing.

Alledaags

En het is ook wel gepast dat in deze “eigenkrachtige” dagen de Volkskrant een rubriek is begonnen die De Maakbare Wereld heet. Daarin gaat het niet over het zelf inrichten van allerlei sociale arrangementen, maar over het zelf bouwen en verbouwen van apparaten die in een alledaagse behoefte voorzien. Hoe knutsel je zelf een WC in elkaar die wordt gespoeld met leidingwater? Hoe maak je een computermuis beter geschikt om te gamen? Wat komt erbij kijken om zelf een elektrische zonnewijzer te maken? Of een GPS-tracker waarmee je je kat kan volgen op haar nachtelijke uitstapjes?

Ook hier kun je van consument producent worden, maar het helpt wel als je een beetje technisch inzicht hebt, handig bent en een soldeerbout in huis hebt. Want net als het zelf inrichten van sociale arrangementen is ook het zelf maken van producten die je voor weinig geld gewoon in de winkel kunt kopen verbazingwekkend complex. Cor van Essen, een van de Volkskrantknutselaars, geeft een recept: omschrijf eerst je idee, daarna hoe het moet werken, test het, bouw het, benut het!

Adaptief

Econoom Tim Harford opent zijn boek Adapt *) met een vergelijkbaar verhaal: probeer maar eens een simpel ding als een broodrooster from scratch na te bouwen. Dat is amper te doen omdat je er zoveel productietechnieken, bouwwijzen en natuurkundige principes voor bij elkaar moet brengen. Hoe maken we er in onze complexe wereld dan toch het beste van, vroeg Harford zich af, als we een netelig probleem moeten oplossen? Zijn observatie is dat het verschil wordt gemaakt door een adaptieve benadering: “ …to try new things, in the expectation that some will fail; to make failure survivable, because it will be common; and to make sure that you know when you’ve failed”.

Het recept van Van Essen en de adaptieve benadering van Harford laten zien hoe belangrijk het is om oplossingen die je met elkaar in een proces bedenkt eerst uit te proberen, zodat je er het beste van kunt maken: welke voldoen aan je criteria, kunnen tegen een stootje, laten bedoeling en effect samenvallen en zijn makkelijk aan te passen bij tegenslag?

*) Tim Harford. Adapt. London: Abacus 2011, p.35