Niet meer
Onlangs kwam ik een projectleider tegen van een marktpartij die veel werk deed voor de overheid. Daar werd weer flink gereorganiseerd, zei hij. Er kwamen steeds meer managers die geen verstand hadden van waar hij mee bezig was. Zijn inhoudelijke sparring partners raakte hij kwijt. “Vroeger keek je er tegenop: daar zaten mensen die er écht verstand van hadden. Maar die zijn er niet meer.”
De gedachte bij veel overheden is nu juist, dat kennisontwikkeling en innovatie het beste door private partijen worden gegarandeerd. De tucht van de markt dwingt ze tot actualisering, vernieuwing en efficiency. Als de overheid die kennis inkoopt, zit ze voor een dubbeltje op de eerste rang.
Functioneel
Maar als je zelf de kennis niet meer hebt, hoe weet je dan of je goed inkoopt? Technische eisen stellen gaat niet meer; het beste dat je kunt doen is functioneel specificeren. Dat kennen we van thuis. Je wilt gordijnen die het eerste ochtendlicht tegenhouden – hoe ze gewoven zijn hoef je niet te weten. Je wilt een platte TV die zuinig is in het gebruik, en hoe de
fabrikant dat bereikt is niet jouw zaak.
Rob van Wijk beschrijft in zijn artikel “Wie redt het verpeste Westen?” precies waar die melancholieke projectleider het over had: “De teruggang van kennis is zichtbaar in alle geledingen van ons openbaar bestuur. (…) Bovendien blijkt bij bezuinigingen dat de inhoudelijke kennisfuncties als eerste worden opgeofferd. De overheid moet tegelijkertijd in een steeds complexere wereld opereren en antwoorden vinden op vraagstukken die steeds meer kennis en inzicht vereisen. Dit leidt er dus toe dat kennis extern moet worden ingehuurd.” *)
Publiek Ontwikkelaar
Maar niet alleen die inhoudelijke kennis komt van buiten. Om de complexiteiten te managen huren overheden, al dan niet samen met andere partijen, ook functionarissen in die voor hun de processen managen die tot oplossingen moeten leiden. Die brengen dan proceskennis mee, waarvan de overheid vindt dat ze die zelf niet, of niet voldoende, heeft.
De gemeente Rotterdam wordt Publiek Ontwikkelaar, schrijft een ambtenaar op Gebiedsontwikkeling.nu. Daarvoor is een cultuuromslag nodig. Wat moet er gebeuren? Kaders stellen, regievoeren, investeren en participeren, faciliteren, begeleiden en vereenvoudigen – kennis en inhoud komen in het rijtje niet voor.
Optocht
Maar als je de inhoudelijke kennis hebt uitbesteed en de proceskennis (nog) niet hebt, waar ligt dan het aangrijpingspunt om veranderingen te bewerkstelligen?
Als je een optocht wilt organiseren, moet je weten waar je naartoe wilt. In de praktijk komen we ook bij de overheid buitengewoon effectieve procesmanagers tegen. Die zijn effectief omdat ze weten wat ze willen. Daar praten ze met anderen over. En omdat ze weten waarover ze praten, doen ze dat met gezag. Die hebben er écht verstand van, denken hun gesprekspartners.
*) NRC Weekend, 21 & 22 april 2012 Katern opinie en debat, p. 8,9