Gebrek
Hoe groot het gebrek aan arbeidskrachten is, werd me duidelijk op een participatiebijeenkomst die ik laatst bijwoonde. De gemeente wil een “integrale beleidsnota” en gooit veel vraagstukken en beleidsterreinen bij elkaar, om daaruit nieuwe perspectieven te laten ontstaan. Wat vinden bewoners en organisaties? Ik had er als vrijwilliger een organisatie te vertegenwoordigen, er waren tal van professionals uit “het veld” – onderwijs, zorg en welzijn, kinderopvang, werkbedrijf, scholen en -koepels, … Natuurlijk ging het veel over de inhoud – de vraagstukken in het onderwijs, de jeugd- en ouderenzorg, bestaanszekerheid uiteraard, armoede, kansenongelijkheid. Alles hangt samen en vooral het uitblijven van effectieve maatregelen bijt dan stevig door.
Samenhang
Wat opvalt is dat we best goed in de gaten hebben hoe vragen en problemen in het ene domein samenhangen met die in andere. Het Sociaal en Cultureel Planbureau gebruikt de termen economisch, sociaal, cultureel en persoonskapitaal om ongelijkheid te duiden en verklaren. En de professionals op die participatiebijeenkomst schudden zo de concrete voorbeelden uit de mouw waaruit de nauwe verwevenheid van kapitaalsachterstanden blijkt – met grote gevolgen voor het dagelijks leven en de (on)toegankelijkheid van hulp en bijstand.
En wat dan ook opvalt is dat de samenhang in het aanbod van hulp en bijstand achterblijft. Verschillende werkgebieden en professionals, met andere opleidingen, inzichten, financieringsstromen en verantwoordingslijnen. Veel tijd gaat op aan afstemming, grensverkenning, overleg, plannen maken.
Gebrek
En zoveel tijd is er niet. Want op die participatiebijeenkomst ging het nadrukkelijk ook over het grote gebrek aan menskracht – over de vele vacatures, bij de overheid en bij regionale samenwerkingsverbanden, bij instellingen en voorzieningen. Over de grote moeite die het kost om het reguliere werk rondgedraaid te krijgen. Over de onderlinge concurrentie om de beste mensen – en dat de overheid, met haar goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, vaak aan het langste eind trekt. Participatie wordt bij de overheid tegenwoordig in hoofdletters geschreven en dat leidt tot zoveel verzoeken om mee te praten en denken, dat die professionals daaraan lang niet altijd meer kunnen en willen voldoen.
Overigens hoor ik die geluiden niet alleen op “de markt van welzijn en geluk”, maar ook in het ruimtelijk domein en op het gebied van natuurontwikkeling en biodiversiteit: tekort aan mensen, onderlinge concurrentie op de arbeidsmarkt, amper tijd voor participatie.
Samenwerken
Gebrek aan menskracht, tijdgebrek, de noodzaak om een samenhangend aanbod te doen – redenen genoeg, zou je zeggen, om het samenwerken te intensiveren. Platform31 heeft veel tijd en energie gestoken in het 
ontwikkelen van een op de praktijk gebaseerde manier om organisatienetwerken in elkaar te sleutelen. Zo’n netwerk is dan een platform voor samenwerking tussen organisaties die werken aan een gezamenlijke opgave. Zo’n netwerk maken en onderhouden vraagt veel afstemming en overleg en met elkaar praten over wezenlijke vragen. En het introduceert de onvermijdelijke nieuwe rol of functie: de netwerkmanager. Daardoor voelt het als meer van hetzelfde en dat is niet de bedoeling.
Regelvrij
Ik vermoed dat we een grote stap kunnen zetten als we voor zo’n netwerk een regelvrije ruimte kunnen maken. Neem bijvoorbeeld energiearmoede – wat is er nodig om die te bestrijden, welke organisaties hebben we daarvoor nodig? Kunnen we die in een tijdelijk netwerk laten samenwerken en dat netwerk voor de duur van de samenwerking ontslaan van de organisatiespecifieke verplichtingen voor rekening en verantwoording? Om zo’n regelvrije ruimte mogelijk te maken is de overheid, als primaire financier en opdrachtgever, als eerste aan zet.