Werktijd
Pal voor de vakantietijd aanbreekt heeft iedereen werktijd tekort. Het is alsof alle voorstellen, besluiten en bijeenkomsten die nog moeten worden gedaan, genomen en gehouden zich op de grens tussen werk en vakantie ophopen tot een eindeloos hoge rijstebrijberg, waarvan het nog maar de vraag is of we die kunnen opeten, laat staan verteren.
Kloktijd
Op de grens tussen werk en vakantie neemt de druk van de kloktijd toe. Dat is de tijd die we als mechanistisch en 
lineair ervaren – de seconden tikken weg, de deadline nadert, de blik verengt zich tot de taak die pal voor ons ligt. Vooral niet net ernaast kijken, anders komt het niet af.
Samenwerken
Het is elk jaar hetzelfde –omdat we pas fijn weggaan als het bureau leeg is, en vanwege de dwingende ritmes van de bureaucratie. Maar de druk van de kloktijd bouwen we ook op doordat we vooruitlopen op de afwezigheid van onszelf én die van de anderen. En die anderen hebben we nou juist nodig voor dat voorstel of besluit, zoals zij ons nodig hebben, met als nettoresultaat dat we vaker vergeefs een beroep op elkaar doen naarmate de vakantie nadert: voor samenwerken hebben we dan de tijd niet meer.
Druk
Meer in het algemeen zijn we goed bekend met de druk van de kloktijd. We hebben in ons werk en privé zoveel te doen, dat we elke seconde wel drie keer kunnen uitgeven. En dat doen we dan ook – we verbreden ons leven door de tijd van anderen in te kopen om ons tijdtekort te compenseren. Enter de maaltijdservice en interieurverzorger. Het is een vorm van werkjes uitdelen. Met samenwerken heeft het niets te maken.
Aandacht
Want samenwerken vergt tijd – en aandacht: die mentale gesteldheid waarin we de tijd niet als lineair ervaren, maar juist soms merken dat ze met ons op de loop gaat. We moeten elkaar vertellen wat we willen, doorvragen om de ander goed te begrijpen, de boel samenvatten en nog eens op tafel leggen om de gezamenlijkheid op zijn staart te trappen, misverstanden uit de weg ruimen, brandjes blussen voor ze uitslaan, de belangen van onszelf en de ander goed in het oog houden, muizengaten en geitenpaadjes ontdekken, de urgentie bewaken en resultaten boeken. Dat alles maakt samenwerken tot een proces met aandacht voor de ander en jezelf – en als de kloktijd schaars wordt, gaat aandachtigheid als eerste overboord.
Schaars
Alle grote opgaven (energie, water, landbouw, biodiversiteit, zorg, huisvesting, mobiliteit) vragen om aandachtig samenwerken en daarmee om tijd. En tijd is een zeer schaars goed. Enerzijds omdat we de tijd niet nemen of krijgen en daardoor de samenwerking onder druk zetten, anderzijds omdat we de tijd niet hebben. Daardoor dreigen samenwerkingsprocessen in bijvoorbeeld het natuur- en sociaal domein al vast te lopen nog voor ze zijn begonnen: er is geen tijd voor en er zijn geen mensen voor – wat de tijdsdruk nòg groter maakt.
Geld
Waar halen we de tijd vandaan? Tijd is geld. Als je het omdraait kun je van geld tijd maken. En geld hebben we genoeg. We steken miljarden in al die grote opgaven. Wat nu als we een deel daarvan niet besteden aan dingen (stenen, grond, technische hulpmiddelen) maar aan dat immateriële goedje dat ons als water door de vingers loopt: tijd. Als we de druk van de kloktijd verlichten hebben we meer tijd om aandachtig te zijn.
Enfin… fijne zomer allemaal!