Waarom?
Procesmanagement is het organiseren van samenwerking tussen partijen die elkaar nodig hebben om iets te realiseren. Dat mondt doorgaans uit in afspraken om de schaarste aan tijd, geld, kennis, kunde en toegang tot netwerken te verdelen. Een van de krachtigste instrumenten in de gereedschapskist is de waaromvraag. “Waarom?” vraagt naar redenen, noodzaak, urgentie, legitimatie.
Staart
De waaromvraag is waar het werkgebied van strateeg en procesmanager overlappen. Het beantwoorden van de vraag “waarom moeten we wat doen?” is immers de bestaansreden van de strateeg. Die staat voor de altijd actuele opgave haar organisatie te synchroniseren met vraagstukken binnen en buiten. En een van de moeilijkste onderdelen daarvan is, de tijdgeest op zijn staart te trappen.
Strategie
Met Tijd voor Toekomst laat de Unit Strategie van de gemeente Almere zien hoe ze dat doet (zie ook hier). Het is een fraai product geworden, rijk van inhoud, prettig leesbaar en stevig onderbouwd. Via 8 megatrends (groei van technologie, democratie in beweging, klimaatverandering, …), 27 “trendensen” (de verbeterde mens,
insiders in opstand, rechten voor de natuur…) en tal van links naar meer informatie ontstaat een beeld van de actoren, factoren en ideeën die het samenleven de komende jaren beïnvloeden. Opbouw, aanpak en verpakking laten deze verkenning gemakkelijk over de gemeentegrenzen heenlopen.
Terloops
Neem de gesignaleerde megatrend dat onze welvaart in beweging is en dat de verschillen in de verdeling ervan eerder groter dan kleiner worden. “Er zijn signalen dat ingrijpen door de overheid bij de (her)verdeling van welvaart noodzakelijk wordt geacht”, schrijven de auteurs. Maar “Wellicht wenden burgers zich massaal van de overheid af omdat ze het vertrouwen hebben verloren, en ontstaan er nieuwe collectieven van burgers die zelf het heft in handen nemen”.
Het staat er haast terloops, maar is vanuit het perspectief van de (gemeentelijke) overheid natuurlijk wezenlijk omdat het raakt aan haar wat en waarom.
Miljarden
De overheid is op zoek naar een nieuwe rol en positie in het maatschappelijk krachtenveld – dat verdient een megatrend op zich te zijn. Natuurlijk geïnspireerd door de Toeslagenaffaire en de afhandeling van de bevingsschade in Groningen. Maar breder ook aangeblazen door onvrede over de uitkomsten van een meritocratisch ingericht maatschappelijk bestel, het (dis)functioneren van de woningmarkt, de zorgmarkt, het onderwijs etc. Heeft de overheid niet te veel overgelaten aan het “vrije spel der maatschappelijke krachten”? Zal niet een overheid die zichzelf letterlijk en figuurlijk klein maakt uiteindelijk door iedereen over het hoofd worden gezien? De ambities uit het coalitieakkoord, inclusief de miljarden die ervoor worden vrijgemaakt, reflecteren een politiek die op zoek is naar een steviger rol van de overheid. Zou die zich louter in geld uitdrukken of ook in opvattingen die verder gaan dan wat burgers bij de volgende verkiezingen zouden willen?
Trendsetter
Wat me brengt op het punt dat, ook in Tijd voor Toekomst, de overheid vaker trendvolger is dan trendsetter. Het maakt van de overheid een reactieve, faciliterende partij. Zou er een correlatie zijn met de opvatting dat je voor visie naar de oogarts moet? En zullen we nu meer gaan zien dat de overheid van wijk- tot landelijk niveau juist wel de trend gaat zetten? Een overheid die zich ontwikkelt tot een zelfbewuste partij die de samenwerking zoekt met anderen vanuit de wetenschap dat als het erop aankomt zij de diepste zakken heeft om risicovol middelen te investeren ten gunste van de publieke zaak.