Grauw
“Het is een proces.”
In de rubriek Je mag ook niks meer zeggen tegenwoordig verklaarde Dag in dag uit in de Volkskrant van 18 juli dat niet meer te willen horen, want: ondraaglijk cliché, interessantdoenerij en napraterij.
Zo kort na de val van het kabinet was het natuurlijk een directe verwijzing naar die interviewtjes bij nacht en ontij met bewindslieden die grauw zien van vermoeidheid en op de automatische piloot woorden spreken om niets te zeggen. Dan krijg je stijlbloempjes als “Ik denk wel dat er deze week onnodige spanning in het proces kwam” (Kaag) en “Het was een stap in een proces van stappen” (Rutte). Raadselachtige zinnen. Spanning in welk proces? Hoezo onnodig? Wanneer is spanning wél nodig in een proces? Welk proces eigenlijk? Kun je de zinnen samenvoegen tot: een stap met onnodige spanning in een proces van stappen? Of hebben Rutte en Kaag het niet over hetzelfde proces?
Winnen
De ergernis van Dag in dag uit kan ik wel navoelen. Hier wordt een proces voorgesteld als een zelfstandig ding – kijk, daar is een proces, het heeft stappen en er zit spanning in. Maar hoewel het een zelfstandig naamwoord is, 
stelt “het proces” als op zichzelf staande term niks voor. Het proces-als-ding is een hol vat, waarin iedereen de betekenis kan gieten die hij wil – en wat dus reuze handig is als je wel iets moet, maar niets wilt of kunt zeggen.
Op sociale vraagstukken.nl schrijft Sebastian Abdallah een ironische column vol over zijn proceservaringen en die van anderen, zonder ook maar een moment concreet te worden. De processen duurden lang, en dat was waarschijnlijk goed, ze waren ook erg belangrijk en leverden wel of geen resultaat op, en dat was ook goed. Of niet, want Abdallah eindigt met de woorden: “Het enige dat het kwaad nodig heeft om te winnen, is dat goede mensen zeggen: Het is een proces.”
Kneden
Gebruik “proces” als kaal woord en al snel verdwijnt de begrijpelijkheid achter de horizon en wordt de betekenis van het woord ondoordringbaar. Een proces als silly putty. Je kunt het in alle vormen kneden, verharden en vloeibaar maken, het heeft niks eigens.
Een korte en krachtige beschrijving van wat een proces is, kwam ik ooit tegen op een webpagina van de gemeente Rotterdam: de manier waarop iets zich ontwikkelt. Oftewel: een proces heeft altijd een aanleiding of aangrijpingspunt, “iets”, waardoor het betekenis krijgt. Een proces is geen praathuis of prettige verblijfplaats, maar is gericht op verandering: “ontwikkelt”. En een proces kun je vormgeven met methoden en technieken en een opvatting over de toepassing daarvan: “de manier waarop”.
Hol
Er zijn dus altijd tenminste drie manieren om concreet te worden over “het proces” – door te vertellen waarover het gaat, wat er anders moet en hoe je dat aanpakt. Toch gebeurt dat vaak niet en houden mensen het bij vage verwijzingen naar “het proces”. Omdat ze zich niet in de kaarten willen laten kijken, de samenwerking niet onder druk willen zetten, of simpelweg de moeite niet willen doen. Maar wie niet concreet wordt, beschrijft de inhoud van een hol vat – en klinkt dan net zo.