Metaforen
Vitaliserend procesmanagement heet het fraaie artikel dat Katrien Termeer en Maarten Königs ooit schreven over professionalisering van procesmanagers. Ze introduceren twee archetypen: de procesmanager als “schaapshond” en als “rattenvanger van Hamelen”. Voor mij is dat de crux van het artikel, gevangen in twee eenvoudige metaforen, die zo krachtig zijn dat het bijbehorende verhaal zich als het ware vanzelf uit de beelden ontvouwen. Moest ik het artikel zo kort mogelijk samenvatten, dan volstaan twee plaatjes.
Tekst
Het is een mooie illustratie van de kracht van beeldspraak. Metaforen helpen ons, meer met minder uit te drukken. Maar minder is moeilijk. Als we bang zijn dat de ander ons niet begrijpt, gaan we harder praten: de akoestische variant van meer tekst produceren. Schieten met hagel, in de hoop dat je iets raakt. De inhoud geen geweld willen aandoen, niks over het hoofd willen zien, laten zien dat je er écht verstand van hebt – en dan je boodschap onder een berg tekst begraven. Aangeblazen door angst of enthousiasme schieten we ons doel riant voorbij.
Meerwaarde
De meerwaarde van een procesmanager ligt erin dat je draagvlak en draagkracht weet te vinden voor vraagstukken én oplossingen. En of je nou schaapshond bent of rattenvanger van Hamelen, met harder praten en nog meer tekst produceren word je daarin eerder minder dan meer effectief. Het gaat erom dat je een goed verhaal hebt – en het is uiteraard hard werken, om een goed verhaal ook goed in elkaar te zetten. Een beetje techniek helpt daarbij. Er zijn veel knoppen waaraan je kunt draaien.
Canvas
Onderscheid om te beginnen het probleem van zijn oplossingsrichting. Plaats het probleem in een context, dan krijgt het een lading. Voeg er een oorzaak aan toe, dan definieer je een zoekgebied voor oplossingen. Met onweerlegbare voorbeelden, cijfers en metaforen geef je de probleemstelling urgentie.
Dit is het halve werk. Maak het af door probleem, oorzaak en oplossingsrichting in een frame te zetten en daar emotie aan toe te voegen. Breng het dicht op de huid. Elk probleem
heeft een slachtoffer, elke oorzaak een schurk en elke oplossing een held (en niet alle helden dragen een cape).
We hebben het samengevat en van voorbeelden voorzien in een canvas – met schatplicht aan de inzichten van Deborah Stone, Filip Vandendriessche, George Lakoff en Hans de Bruijn.
Podcasts
Lees of kijk het nieuws en je ziet overal verhalen op een dergelijke manier in elkaar geknutseld worden. En er zijn zat programma’s op radio en TV waarin op de verhalen van het nieuws wordt gereflecteerd. Bijvoorbeeld Spraakmakers, op werkdagen op radio 1. Of podcasts als die van De Communicado’s.
Elke week maken Victor Vlam en Lars Duursma een nieuwe aflevering “voor iedereen met een fascinatie voor communicatie”. Er komt van alles langs – de beste campagneslogans van de gemeenteraadsverkiezingen, waarom zo weinig mensen gingen stemmen, hoe je een topprestatie levert wanneer het écht telt, wat er te leren valt van politiek verslaggever Ron Fresen. Et cetera.
Minder
Overigens zijn hun podcasts een treffende illustratie dat minder meer, maar ook moeilijk is. Ze duren lang en de makers vinden hun eigen grapjes wel erg leuk. Maar heb geduld en er komt veel techniek langs voor het goed maken van effectieve verhalen. En een leuke oefening voor tijdens het luisteren: wat en waar kan er minder?