Bijzonder
Als je net een andere auto hebt uitgekozen zie je dat model ineens overal rondrijden. Niet dat er van de ene dag op de andere zoveel meer zijn verkocht; je hebt jezelf een reden gegeven om er alert op te zijn, waardoor het van alledaags bijzonder wordt, zonder dat er aan de auto of de aanwezigheid ervan in het straatbeeld materieel iets is veranderd.
Het is een bekend fenomeen dat met ideeën net zo goed werkt als met dingen. En daardoor zie ik al een poosje overal het thema “voorspelbaarheid” opduiken – het idee dat een complex proces, met grote belangen van deelnemende partijen, erbij gebaat is als deelnemers elkaar als voorspelbaar ervaren.
Verrassing
Dat begon met een bijeenkomst die ik onlangs bijwoonde, waarin partners in een langdurende samenwerking een tussenevaluatie maakten: wat helpt om het proces soepel te doen verlopen, en wat gooit zand in de machine?
De nummer 1 show stopper was: elkaar voor verrassingen plaatsen. Bijvoorbeeld door tijdens het spel een spelregel te veranderen, een nieuw belang op tafel te leggen of zonder introductie of inwerking een nieuwe vertegenwoordiger te laten aanschuiven. Dat moet je dus allemaal niet doen, was de conclusie, want dat maakt het proces onvoorspelbaar en de deelnemers in elkaars ogen onbetrouwbaar.
Mondjesmaat
Kort daarna ging het in een andere evaluatie over hoe een gemeente met buurtbewoners had gecommuniceerd over een groot infrastructureel werk in hun achtertuin. Mondjesmaat, onregelmatig en zonder zich rekenschap te geven van de belangen die in het geding waren, was de conclusie – en dat maakte het verloop van het werk voor velen onvoorspelbaar.
Betekenis
En uit een blogje van Paul McGowan, de eigenaar van PS Audio, viste ik onlangs deze link naar een kort geluidsfragment. Het illustreert hoe we eerdere informatie gebruiken om betekenis te geven aan nieuwe en hoe we die betekenis modelleren naar wat we al wisten. Hé, dacht ik, dat gaat over hoe voorspelbaarheid werkt! Als we kunnen terugvallen op eerdere ervaringen en bekende patronen, kunnen we samenhang en betekenis ontdekken in iets dat zonder die voorkennis chaotisch en onvoorspelbaar op ons overkomt.
Voorspelbaarheid
Procesmanagement passen we toe als we draagvlak en draagkracht voor uitkomsten moeten maken, in omstandigheden die partijen als onzeker, onvoorspelbaar en instabiel ervaren. Interventies die de voorspelbaarheid van deelnemers voor elkaar vergroten, helpen om een proces soepel te laten verlopen. Dat bleek uit de evaluaties die ik kort na elkaar meemaakte. Twee daarvan sprongen in het oog: overleg frequent, want dan leer je elkaar beter kennen en bouw je aan een gezamenlijke geschiedenis. En wees transparant over je belangen. Dat voorkomt verrassingen en vergroot je betrouwbaarheid.
’t Zijn evidenties, maar jammer genoeg geen vanzelfsprekendheden, doordat we maar al te vaak denken dat het nut van overleg alleen in de inhoud ligt, en niet in de interactie. En dat we goed, want hard, onderhandelen door de kaarten zolang mogelijk tegen de borst te houden. Een adequate procesaanpak investeert echter in de voorspelbaarheid van gekende belangen en gedeelde ervaringen.